गाउँघरका परम्परागत कुटानी-पिसानीका साधन ढिकीजाँतोको प्रयोग अहिले तीव्र रूपमा घट्दै गएको छ। आधुनिक विद्युतीय मिल र अन्य प्राविधिक साधनको विकाससँगै ग्रामीण बस्तीहरूमा ढिकीजाँतो इतिहास बन्दै गएको छ।
आधुनिक मिलले कुटानी-पिसानीलाई सहज बनाउँदै उत्पादनमा समय र श्रम बचत गरेपछि परम्परागत साधनको विकल्प बनेको छ। पेट्रोल, डिजेल र बिजुलीबाट चल्ने मिलहरूको उपयोगले ढिकीजाँतोको प्रयोग हराउँदै गएको स्थानीयवासी बताउँछन्।
९९ वर्षीय वृद्ध बेनीबहादुर विष्टका अनुसार, विगतमा धान, गहुँ, मकै, कोदो, फापरजस्ता खाद्यान्न प्रशोधन गर्न ढिकीजाँतो प्रत्येक घरमा अनिवार्य उपकरण थियो। तर, विद्युत् सेवा विस्तार भएपछि परम्परागत साधन विस्थापित हुँदै गएका छन्। उनले यस्ता परम्परागत प्रविधिहरूको संरक्षण आवश्यक रहेको सुझाव दिए।
अर्का स्थानीय तिलकबहादुर विष्टका अनुसार, ढिकीजाँतोमा कुटेका खाद्य सामग्री स्वास्थ्यकर र स्वादिष्ट हुन्छन्। यद्यपि, बढी मेहनत लाग्ने भएकाले ग्रामीण बासिन्दाहरू आधुनिक प्रविधितर्फ आकर्षित भइरहेका छन्।
भौगोलिक रूपमा दुर्गम क्षेत्रहरूमा अझै पनि ढिकीजाँतो प्रयोग भइरहेको छ। तर, जहाँ विद्युत् सेवा पुगेको छ, त्यहाँ यस्ता साधन प्रायः हराइसकेका छन्। स्थानीयवासी रामबहादुर विष्टले नयाँ प्रविधिको आगमनसँगै ढिकीजाँतोको प्रयोग घट्नुको कारण आर्थिक र समय बचत भएको बताए।
ढिकीजाँतो जस्ता परम्परागत प्रविधिहरू संरक्षणका लागि स्थानीयस्तरमा पहल र नीतिगत उपायहरू आवश्यक देखिएको छ। यस्ता साधनले न केवल सांस्कृतिक महत्व राख्छन्, स्वास्थ्य र स्वदेशी प्रविधिको पहिचानका रूपमा पनि उनीहरूको महत्त्वपूर्ण स्थान छ।
