जमरा राख्दा छोरीचेलीको मृयु हुन्छ भन्दै कहिले पनि जमरा रान्दैनन् यी गाउँ हरुमा
बागलुङका माझी समुदायले दशैंलाई लिएर रहेको एउटा अद्वितीय परम्परालाई निरन्तरता दिँदै आएका छन्। देशभरका अधिकांश हिन्दू समुदायमा दशैंको पहिलो दिन घटस्थापना गरी जमरा राख्ने र त्यसलाई विजयादशमीको दिन टीकासँगै मान्यजनको हातबाट लगाउने प्रचलन रहेको छ। तर, बागलुङको खनियाबास र मालढुङ्गा क्षेत्रमा बसोबास गर्ने माझी समुदायले भने दशैंमा घरमा जमरा नराख्ने अनौठो परम्परा पालना गर्दै आएका छन्। यो प्रचलन उनीहरूको लागि परम्परागत विश्वाससँग गाँसिएको छ, जसअनुसार जमरा राख्दा अशुभ हुन्छ भन्ने मान्यता रहेको छ।
यो परम्परा करिब १००-१५० वर्षअघिदेखि पालना हुँदै आएको बताइन्छ। स्थानीय कृष्ण माझीका अनुसार, पहिले जमरा राख्ने चलन भए पनि, पछि जमरा राख्दा घरमा ठूलो अनिष्ट हुने र खासगरी घरका कन्या सदस्यको मृत्यु हुने घटना भएपछि यो परम्पराले आफ्नो स्थान गुमाएको हो। उनका बाबुबाजेले पनि यस्तै कथा सुनाउँदै जमरा नराख्नुपर्ने मान्यता स्थापित गराएका थिए। उनका अनुसार, जमरा नराखेपछि अनिष्ट हट्ने विश्वास थियो, जसका कारण यो प्रचलनलाई निरन्तरता दिइएको हो।
स्थानीय देउकुमारी माझीका अनुसार, घटस्थापनाको दिन जमरा राख्ने क्रममा कन्याहरूको मृत्यु भएको सुनिएपछि माझी समुदायले जमरा राख्न छाडेका हुन्। उनको भनाइमा, घरमा जमरा राख्दा आउने अनिष्ट टार्नका लागि उनीहरूको पुर्खाले यो परम्परा शुरु गरेका थिए। अहिले जमरा राख्ने प्रचलनलाई उनीहरूले एक नकरात्मक घटनाको जोखिमबाट जोगिन अपनाएका छन्।
हाल माझी समुदायका १७ परिवारले घरमा जमरा नराख्ने चलनलाई आफ्नो परम्पराको एक अभिन्न अंगका रूपमा अंगालेका छन्। यो प्रचलन उनीहरूको जीवनशैलीमा गहिरो रूपमा जकडिएको छ र दशैंमा जमरा राख्न नहुने कुरा उनीहरूको सामुदायिक पहिचानको एक हिस्सा बनेको छ। तर, दशैंको दिन टीका र जमरा लगाउन चाहिँ बागलुङ बजारबाट मागेर वा नजिकैको कालिका मन्दिरमा रहेको जमरा ल्याएर प्रयोग गरिन्छ।
यद्यपि, माझी समुदायले दशैं मनाउने गर्छन्, तर उनीहरूको जमरा नराख्ने परम्पराले अन्य समुदायलाई चकित पार्ने गरेको छ। अन्य समुदायमा यो प्रचलन अनौठो र फरक रूपमा लिइन्छ। माझीहरूले दशैंको मूल संस्कारलाई धान्दै जमरा नराख्ने मान्यतामा टेकेर आफ्नो पर्व मनाउँदै आए पनि उनीहरू आफ्नो परम्परालाई अडिग राख्न दृढ छन्।
सामाजिक, सांस्कृतिक, र धार्मिक विविधताले भरिएको नेपाली समाजमा माझी समुदायको यो प्रचलन एउटा विशेष उदाहरण हो, जहाँ उनीहरूले धार्मिक विश्वास र आफ्नो परम्परागत मान्यतालाई सँगसँगै जोगाउँदै दशैं मनाउने तरिका अपनाएका छन्। उनीहरू दशैंको अन्य विधिहरू पालना गर्छन्, तर जमरा राख्न भने नमान्ने यो परम्परा अब एक अनिवार्य मान्यताका रूपमा स्थापित भइसकेको छ।
सामुदायिक रूपमा माझीहरू कालीगण्डकी नदीसँग गहिरो सम्बन्ध राख्दै आएका छन्। माछा मार्ने, डुङ्गा खियाउने, र बालुवा निकाल्ने पेसा मुख्य भएको यो समुदायले पछिल्लो समय पेसा परिवर्तन गर्दै अन्य पेशा अंगाल्न थाले पनि आफ्नो सांस्कृतिक परम्परालाई भने जस्ताको तस्तै निरन्तरता दिँदै आएका छन्।
