धरान उपमहानगरपालिकाले विश्व स्वास्थ्य संगठन (डब्ल्यूएचओ) दक्षिण पूर्वी एशियाबाट हेल्दी सिटी अभियानको आशयपत्र प्राप्त गर्दै स्वास्थ्य प्रवर्धनमा नयाँ कदम चालेको छ। यस अभियानले शहरी क्षेत्रलाई स्वस्थ, सुरक्षित, र समतामूलक बनाउँदै दिगो विकासका लक्ष्यहरूलाई हासिल गर्न मद्दत पुर्याउने लक्ष्य राखेको छ।
स्वास्थ्य सुधारको ऐतिहासिक पृष्ठभूमि
२०औं शताब्दीमा अस्पतालमा आधारित उपचार, खोप प्रवर्धन, र औषधि विकासमार्फत स्वास्थ्य सुधारका प्रयासहरू भए। तर, १९७० को दशकपछि स्वास्थ्यका सामाजिक-आर्थिक निर्धारकहरूलाई सम्बोधन गर्न आवश्यक रहेको महसुस गरियो।
सन् १९७८ मा अल्माआटा सम्मेलनले “सबैका लागि आधारभूत स्वास्थ्य” भन्ने नारासहित प्राथमिक स्वास्थ्य स्याहारलाई विश्वव्यापी प्राथमिकतामा राख्यो। यसै क्रममा सन् १९८६ मा क्यानडाको अटावामा सम्पन्न विश्व स्वास्थ्य प्रवर्धन सम्मेलनले समतामूलक स्वास्थ्य प्रणाली र स्वास्थ्यमैत्री नीतिहरूको महत्त्व उजागर गर्यो।
हेल्दी सिटी अभियानको उदय
सन् १९८८ मा डब्ल्यूएचओ युरोप क्षेत्रले “हेल्दी सिटी नेटवर्क” स्थापना गर्यो। यो अभियानले शहरहरूलाई स्वस्थ जीवनशैली प्रवर्धन गर्ने र रोग लाग्न नदिने प्रणालीहरू विकास गर्न प्रेरित गर्यो। सन् २०२२ देखि दक्षिण-पूर्वी एशियाली देशहरूमा पनि यो अभियानलाई विस्तार गर्ने प्रयास भइरहेको छ।
हेल्दी सिटी: नेपालको अग्रसरता
नेपालका धुलिखेल नगरपालिका र धरान उपमहानगरपालिकाले हेल्दी सिटीको अवधारणालाई आत्मसात् गर्दै डब्ल्यूएचओको मान्यता प्राप्त गरेका छन्। यो अभियानले बिरामीको उपचारमा मात्र सीमित नरही रोग लाग्न नदिन आवश्यक पूर्वाधार, नीति, र व्यवहारको विकासमा केन्द्रित छ।
स्वस्थ शहर निर्माणका रणनीतिहरू
हेल्दी सिटी अभियानले निम्न क्षेत्रमा विशेष ध्यान दिनुपर्ने देखिन्छ:
- स्वास्थ्यमैत्री नीति निर्माण: नगरका हरेक नीतिमा स्वास्थ्यलाई प्राथमिकतामा राख्ने।
- पूर्वाधार विकास: खेलकुद, योग, तथा मनोरञ्जनका लागि खुला स्थान र सुविधाहरूको निर्माण।
- खानपानको निगरानी: खानेपानी, फलफूल, तरकारी, र खाद्यपदार्थको गुणस्तर परीक्षण तथा निगरानी।
- स्वास्थ्य शिक्षा र सचेतना: जनतामा स्वास्थ्य साक्षरताको प्रवर्धन।
- स्वास्थ्य ट्रयाकिङ र बीमा: प्रत्येक नागरिकको स्वास्थ्य प्रोफाइल र बीमा प्रणालीको सुदृढीकरण।
स्वास्थ्य प्रवर्धनका लागि तत्काल आवश्यकता
शहरीकरण, वायु प्रदूषण, र अस्वस्थ जीवनशैलीले नसर्ने रोगहरूको जोखिम बढाएको छ। यसलाई कम गर्न नगरपालिकाहरूले सक्रियता देखाउन आवश्यक छ। हेल्दी सिटी अभियानले नगरवासीलाई स्वस्थ, सुरक्षित, र समृद्ध जीवन दिन महत्त्वपूर्ण योगदान पुर्याउन सक्छ।
अब समय छ, स्वस्थ नागरिकसहित समृद्ध समाज निर्माणतर्फ कदम चाल्ने। हेल्दी सिटी अभियानको सफल कार्यान्वयनले मात्र दिगो विकासका लक्ष्यहरू हासिल गर्न सकिनेछ।
